Ferti-Jin Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi Klinik Direktörü, Kadın Sağlığı, Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Seval Taşdemir, genç kızlarla ilgili merak edilen soruları yanıtladı…
Kız çocuklarında ergenlik hangi yaşlarda başlar? Hangi yaşlar arasında adet görürler?
Ergenlik dönemi, çocukluktan genç kızlığa adımların atıldığı bir dönemdir. Bu dönemde bedensel gelişim ve kişilik gelişimi çok hızlıdır. Kızlarda 9-10 yaşlarında başlayan bu değişim 18 yaşına dek devam eder. Sağlıklı bir kadın olabilmek için gerekli olan değişimlerin gerçekleştiği ergenlik öneminde, beyin ve üreme organları vücudun diğer bölümlerine hormonlar adı verilen kimyasallar aracılığı ile mesajlar gönderir. Kızlar ergenlik dönemine erkeklerden yaklaşık iki yıl daha önce girer. Bu büyüme ve gelişim sürecini kişinin kendisinin düzenlemesi mümkün değildir. Bu süreç ancak vücut hazır olduğunda başlar.
ERKEN ERGENLİK BOY KISALIĞI SEBEBİ
Son yıllarda erken ergenlik çok sık duyulur oldu. Bunun nedenleri nelerdir? Kaç yaşından itibaren erken ergenlikten söz edilebilir?
Ergenliğin 8 yaşından önce ortaya çıkmasına ‘Erken ergenlik’ denir. Bu durum genellikle ergenlik hormonlarının zamanından önce faaliyete geçmesiyle oluşur. Bazı kız çocuklarında altta yatan ciddi bir problem varken, bir kısmında yalnızca hipofiz bezinden hormon salınımında zamanlama hatası vardır.
Erken ergenliğin sakıncaları nelerdir? Bu duruma hormon ilaçlarıyla müdahale ederek geciktirmek mümkün mü? Bunun sakıncaları var mı?
Erken ergenlikte çocuğun kemik yaşı hızlı ilerler, kemiklerdeki büyüme merkezleri kapanır. Bu da büyümenin erken durmasına ve boy kısalığına yol açar. Bu çocuklar hem altta yatan neden hem de tedavi açısından değerlendirilmelidir. Ergenlik durdurma tedavisi ile hem erken ergenliğe girilmesi hem de boy kısalığı önlenebilir.
BESLENME BOZUKLUKLARI GEÇ ERGENLİĞE SEBEP OLABİLİR
Peki geç adet görme kaç yaşından itibaren söz konusudur? Bir kız çocuğu 15 yaşına gelip hala adet görmediyse ne yapmak gerekir?
Adet kanamaları 9-16 yaşları arasında başlar. Spor yapan kızların yanında çok zayıf olan ve gelişmenin başladığı dönemlerde kilo veren kızlarda da menarş gecikebilir. 15 yaşına gelinmesine rağmen hala adet kanaması başlamadıysa bir hekime başvurup kontrolden geçilmesi gerekir. Hekim genital organları kontrol eder. Bazı kızlarda vajinanın girişinde bulunan zarda normalde bulunması gereken ve adet kanının dışarı akmasına olanak veren açıklık bulunmaz. Çok nadir vakalarda ise vajina veya rahim gelişmemiş olabilir
- En sık görülen neden yapısal gecikmedir. Araştırdığınızda ailenin diğer bireylerden bazılarının da ergenlik dönemine geç girdiği öğrenilir.
- Şeker, astım, böbrek hastalıkları gibi kronik hastalıklar,
- Beslenme bozuklukları,
- Hipofiz ve tiroid bezlerindeki bozukluklar,
- Genetik hastalıklar,
ergenlik döneminin gecikmesine neden olur.
Çocuğu ilk adet öncesinde nasıl hazırlamak gerekir? Ona bu durum ne kadar önceden anlatılmalı? Olduğu dönemde nasıl bir yaklaşım sergilemeliyiz?
Çocuğunuzu bir kadın doğum uzmanına götürerek bu sürece hazırlayabilirsiniz. Birçok genç kız için ilk jinekolojik muayene oldukça tedirgin edici gözükse de önemi düşünüldüğünde bu randevunun kesinlikle ertelenmemesi gerekir. Jinekolojik muayene ağrıya yol açmayan kolay ve beş dakikadan fazla sürmeyen bir işlemdir. Bir genç kızın bu randevuda nelerle karşılaşacağını bilmesi endişelerini yenmesinde yardımcı olur. Öncelikle kişisel, ailesel, cinsel ve tıbbi öyküler alınır. Jinekolojik muayene yapılır ve laboratuvar testleri istenir. Yaşayacağı süreç doktoru tarafından anlatılır.
AĞRI KESİCİLERİ KULLANMAYA KRAMPLAR ŞİDDETLENMEDEN BAŞLAYIN
Adet dönemleri kız çocuklarının duygu durumunu da etkiler mi? Bu dönemde aksi ve huysuz olurlar mı?
Etkiler. Premenstrual sendrom (PMS) birçok genç kızın karşılaştığı bir durumdur. Premenstrual Sendroma bağlı yakınmalar adet kanamasından 1-2 hafta önce başlar. Duygusal değişiklikler, göğüslerde ağrı ve hassasiyet, vücutta şişlik, sivilcelerin çıkması ve yorgunluk en sık görülen yakınmalardır. Bu yakınmalar adet kanamasının başlaması ile geçer. PMS yumurtlama döneminden sonra görülür. Östrojen ve progesteron hormonları beraberce bu bulgulara neden olabilir. Şeker, kafein, tuz gibi belli başlı yiyeceklerin tüketimini azaltmak ve yeteri kadar dinlenmek önemlidir. Yeteri kadar dinlenme, uyku ve düzenli egzersiz yapılması krampların şiddetini azaltır. Karın bölgesine sıcak pedlerin yerleştirilmesi de ağrıyı azaltabilir. Karın bölgesine sıcak su torbası uygulanabilir, fakat su çok sıcak olmamalıdır. Ağrı kesicileri kullanmaya kramplar şiddetlenmeden başlamak gerekir. Ağrı kesicileri kullanmaya tahmini adet kanamasından bir gün önce başlanması ve ilaca kanama başladıktan sonra 1-2 gün daha devam edilmesi önerilir.
FAZLA VE AĞIR SPOR OLUMSUZ ETKİLER
Spor yapıyorsa, adet dönemi sırasında ara vermesi gerekir mi?
Düzenli egzersiz ve spor yapmak sağlıklı yaşamın bir parçasıdır. Ancak fazla ve ağır spor yapan genç kızlarda bu duruma beslenme bozukluğu eklendiğinde östrojen (kadınlık hormonu) azalır. Adet dönemlerinin düzeni bozulur veya amenore (adet kanamasının hiç olmaması) durumuyla karşı karşıya kalınabilir. Östrojen eksikliğine bağlı kemik erimesi başlar. Ağır spor yapan kızların yüzde 60'ında amenore görülür.
Aşağıdaki durumlarda hemen hekime başvurulması gerekir:
- Kilo kaybı
- Düzensiz adet kanamaları ve amenore
- Yorgunluk, konsantrasyon bozukluğu
- Kas yaralanmaları
- Kemiklerde stres kırıkları (bir travma olmadan meydana gelen kırıklar)
Bu durum uzun süre tedavi edilmediğinde kemiklere, üreme sağlığınıza ve kalbinize kalıcı zararlar verebilir.
Beslenme düzenlenerek, kalsiyum ve vitamin takviyesi yapılmalıdır. Gerektiğinde hormon ilaçları da kullanılabilir.
Fazla spor yapıldığında;
- Adet kanmalarının tarihleri kaydedilip izlenmeli,
- Öğün atlamadan düzenli beslenilmeli,
- Gerektiğinde vitamin, kalsiyum ve demir takviyesi yapılmalı,
Sporu genç kızın kendisi için yaptığı ve sağlığın her şeyden önemli olduğu unutulmamalı.
✎ Mutfağınızın olmazsa olmazı her ürün Karaca’da!
Kadınca Kafe sizin için kuruldu, lütfen her türlü fikir ve eleştirinizi bize gönderiniz. Teşekkürler.